Deney dizisi, altıncı bölüm – Final

Bundan önce yaptığım diğer deneyleri birleştirmenin zamanı geldi artık. İyot saat tepkimesi diye de bilinen bu tepkimede bir önceki deneydeki sonucu elde edeceğiz ama her şeyi aynı kapta karıştırmak yerine iki gruba ayıracağız. Bu sayede görsel etki vurgulanmış olur.

Son deneyde iyot çözeltisi ile başlamıştık. Sonra bu çözeltideki iyodu indirgemiştik (askorbik asitle). Ardından da hidrojen peroksitle (oksijenli su) bu iyonları yeniden iyot haline getirip nişastayı boyamasını gördük. Bu son boyama tepkimesi de oldukça hızlı olmuştu. Bu karışımı elde ederken iki tepkime vardı. Biri iyot çözeltisiyle askorbik asitin (C vitamini) ile hızlı tepkimesi, diğeri de hidrojen peroksitle bu iyonların yavaş tepkimesi. Nişastanın da iyonlar iyota dönüşünce boyandığını biliyoruz. O zaman iki karışım hazırlayalım. Birinci kaba iyot çözeltisi ve C vitamini koyalım. İkinci kaba da Hidrojen peroksitle nişasta karışımını koyalım. Birinci kaptaki sıvı çabucak rengini kaybedecek ve ikinci kapta ise ciddi bir tepkime olmayacak.

Bu iki karışımı aynı kaba döktüğümüzde ise bir yarış başlayacak. Hidrojen peroksit bulduğu iyonları yükseltgemeye çalışırken (yavaşça), karışımdaki askorbik asit de bu iyot moleküllerini hızla indirgemeye çalışacak. Bir süre sonra hızlı tepkimede bütün askorbik asit kullanılmış olacağından hidrojeb peroksitin önünde artık bir engel kalmamış olacak ve yavaş da olsa yeterince iyot yükseltgenebilecek ve bu iyot da karışımdaki nişastayla beraber renk değişimini sağlayacak.

Aşağıdaki deneyde bu olayı izleyebilirsiniz. Önce küçük kapta iyot ve askorbik asit çözeltisini hazırladım. Deney daha hızlı olsun diye çok az askorbik asit kullandım. İkinci ve büyük kapta ise hidrojen peroksit ve nişasta karışımını hazırladım. Buna da yine tepkime hızlı olsun diye çok hidrojen peroksit koydum. İki kabı karıştırdığımda kısa süre sonra renk değişimi başladı ve siyaha yakın bir renk oluştu. Daha sonra aynı tepkimeyi daha az hidrojen peroksit kullanarak yaptım. Bu sefer renk değişiminin başlaması biraz daha uzun sürdü.

Deney dizisi, beşinci bölüm – İyodun dönüşü

Son deneyde elde ettiğim karışımın rengi başlangıçtaki iyot çözeltisine benziyordu. Bu deneyde bu karışımın nişastayı boyayıp boyamadığına baktım. Aşağıdaki videoda da görüldüğü gibi renk değişimi hemen meydana geldi. Bu seferki renk ilk deneydeki kadar temiz olmadı ama. Belki de karışımda artık çok daha fazla farklı maddelerin bulunmasındandır.

 

Böylece asıl deneyi meydana getiren bütün adımları tek tek denemiş oldum. Bir sonraki deneyde hepsini doğru sıraya koyarak ilk başta planladığımdeneyi yapmaya çalışacağım.

Deney dizisi, dördüncü bölüm – Oksijenli su da oyuna katılır

Bir önceki deneyde negatif yüklü iyot iyonlarının nişastayla tepkimeye girmediğini görmüştük. Bu deneyde kullanmadığım iyot ve C vitamini karışımının kalan kısmına aşağıdaki videoda görüldüğü gibi bir miktar oksijenli su ekledim. Karışımı biraz çalkaladım ama bir değişiklik olmadı. Bu tepkime yavaş olduğundan ve elimdeki oksijenli su (hidrojen peroxit) çok seyreltik olduğundan biraz daha ekledim ve turuncu bir renk değişimi oldu. Karışımı biraz çalkalayınca da renk daha koyulaştı ve neredeyse ilk baştaki iyot çözeltisinin rengine geldi.Oksijenli su ile iyot iyonları arasında meydana gelen tepkime aşağıdaki gibidir.

\(H_{2}O_{2} + 2I^{-}+2H^{+}\longrightarrow{I_{2}+2H_{2}O} \)

Bu tepkime iyot çözeltisinin C vitaminiyle olan tepkimesinden daha yavaş bir tepkimedir.

Bir sonraki deneyde bu karışımın nişastayı boyayıp boyamayacağına bakacağım.

Deney dizisi, üçüncü bölüm – Nişastanın direnişi

Bir önceki deneyde C vitamini (askorbik asit) eklediğim iyot çözeltisinin rengini kaybettiğini göstermiştim. Bu deneyde elde ettiğim bu karışımın nişasta ile nasıl bir tepkime vereceğini görmek istedim. Videoda da görüldüğü gibi yeni bir nişasta su karışımı hazırladım. Soldaki erlen içinde bir önceki deneyde hazırladığım iyot ve C vitamini çözeltisinin bir kısmını (kalanını bir sonraki deneyde kullanacağım) nişasta karışımına döktüm. Bir süre beklememe rağmen bir renk değişimi olmadı. Demek ki negatif yüklü iyot iyonları nişastayla ilk deneydeki tepkimeye girmiyorlar.

Deney dizisi, ikinci bölüm – İyot ve C vitamini

İkinci hazırlık deneyi de iyot çözeltisiyle C vitamini (askorbik asit) tepkimesi. Aşağıdaki videoda da görüldüğü gibi önce erlende iyot çözeltisini hazırladım. Ardından daha önceden hazırladığım C vitamini çözeltisinden birazını erlendeki çözeltiye ekledim. C vitamini çözeltisi için marketten aldığım 1000 mg’lık C vitamini tabletlerinden iki tanesini bir kapta metal kaşık yardımıyla ezerek (evet, havan daha iyi bir çözüm olabilirdi) suda çözdüm. Tabii ki tamamı çözünmüyor. Artıkları kahve filtresi yardımıyla süzdüm. C vitamini ile iyot çözeltisi bir araya gelince iyot çözeltisi birden rengini kaybetti. Bu tepkime de oldukça hızlıydı.

\(C_{6}H_{8}O_{6} + I_{2} \longrightarrow{C_{6}H_{6}O_{6} + 2H^{+} + 2I^{-}} \)
 
Bu tepkimede de görüldüğü gibi çözeltideki iyot indirgenip negatif yüklü iyonlar haline gelince renk değişiyor.
 
 

Bir sonraki deneyde, elde ettiğim bu karışımını nişastayla etkileşimine bakacağım.