Retrograde (Çözüm)

Soruda beyaz şahın bulunabileceği tek kare aranıyor ve son birkaç hamlenin ne olduğu soruluyor.

Bu pozisyonda (beyaz şahın da yerine koyulduğu durumda) hamle sırası beyazda olamaz. Çünkü ya şahı fille alacaktır (bu durumda siyahın son hamlesi kurallara uygun değildi) ya da beyaz şahı b3 karesine getirerek başka bir kurallara aykırı pozisyon yaratacaktır. O zaman bu pozisyonda son hamleyi beyaz yapmıştır diyebiliriz.

Beyaz fil şah çekmiş durumda ve a4 karesine d1-a4 diyagonalinden gelmiş olamaz, yoksa oradan da şah çekmiş olurdu. Beyazın son hamlede fil ile şah çekebilmesinin bir başka yolu da b3 ya da c2 karesindeki başka bir beyaz taşı oynayarak olabilir. Akla ilk gelen aday ise beyaz şah tabii ki. Beyaz şah c2 karesinde olamayacağından b3 karesinde olmalı. b3 karesinden hem a3 hem de c3 karesine gidebilir. Hangi yolun olası olduğunu görmek için bu pozisyona bir bakalım:

Bu pozisyonda da benzer sorunu diğer renklerle yaşıyoruz. Siyah hem kale hem de fille şah çekmiş. Bu sadece açarak şah çekince olabilir ama siyah kale fil ile şah arasında olamazdı ve aynı şekilde siyah fil de siyah kaleyle şah arasında olamazdı. Bu pozisyon da ümitsiz gibi gözüküyor.

İyice ümitsizliğe kapılmadan önce acaba kale ile beyaz şah arasında ya da siyah fil ile beyaz şah arasında başka bir taş olsa açarak şah çekilebilir miydi diye düşünelim. Örneğin siyah kale ile beyaz şah arasında bir fil olsa:

Siyah b4 karesindeki fili a3 ya da c3 karesine oynayarak kale ile şah çekebilir ama bu hamle kurallara aykırı, çünkü d5 karesindeki fil zaten şah çekiyor. Bir de siyah fil ile şah arasında bir taş koyalım:

Aynı sorun burada da var. Siyah atı çekerek şah çekebilir ama kale zaten şah çekmekte. Yine çıkmaz sokak.

Acele etmeyelim. Ya hem kale ile beyaz şah arasında hem de d5 fili ile beyaz şah arasında bir taş varsa? O zaman siyah kurallara uygun bir hamle yapabilir ama bu sefer de başka bir sorun var. İki taşın birden bulundukları yerleri terk etmesi lazım. Bu nasıl olacak peki?

Şansımıza buna izin veren bir hamle var ve bu hamlenin baş kahramanları da piyonlar.

Eğer beyaz piyon son hamlede iki kare birden ilerlediyse siyah piyon beyaz piyonu alarak c3 karesine ilerleyebilir. Bu hamleye geçerken almak (en passant) deniyor. Bu hamleden sonra beyaz şah da c3 karesindeki siyah piyonu alabilir ve son pozisyona ulaşılır. Demek ki beyaz şah c3 karesindeymiş.

Başlangıçtan itibaren hamlelere bir bakalım.

İlk pozisyon için bir sürü ihtimal var ama bu çok önemli değil.

1. ... Fd5+

2. c4 bc+

3. Şc3

Ve beyaz şah bulunabileceği tek kareye ulaştı.